تبیین رویکرد بین المللی سازی برنامه های درسی در آموزش عالی

پژوهش حاضر با هدف تبیین رویکرد بین‏المللی‏سازی برنامه‏های درسی در آموزش عالی انجام شده است. اصلیترین هدف این پژوهش، سنجش دیدگاه متخصصین صاحب‏نظر و نیز بررسی دیدگاه اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دانشگاه بین‏المللی امام خمینی، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بوده است. جنبههای اصلی مورد سنجش در این پژوهش عبارت بودهاند الزام‏ها، پیامدهای آموزشی، پیامدهای پژوهشی و نقاط قوت رویکرد بین‏المللی‏سازی برنامه‏های درسی آموزش عالی در دو وضعیت موجود و مطلوب. این پژوهش شامل دو بخش کیفی و کمی بوده است. برای اجرای بخش کیفی از روش پدیدارنگاری استفاده شده است. در بخش کمی، روش مورد استفاده توصیفی- پیمایشی بوده است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی، شامل متخصصین و صاحب‏نظران موضوع مورد پژوهش است که تعداد آنها بر اساس آثار علمی‏شان 27 نفر بوده و از طریق مراجعه به کتاب‏ها، مقالات، سخنرانی‏ها و پژوهش‏های آنان و نیز و پرس‏وجو از شخصیت‏های مختلف شناسایی شدند. جامعه آماری در بخش کمی، شامل 1827 عضو هیات علمی و نیز 17253 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سال تحصیلی 1389 بوده است. نمونهگیری بخش کیفی انتخاب کل جامعه مورد شناسایی شده به شکل هدفمند بوده، بر این اساس تعداد 17 نفر از آنان حاضر شدند تا در این بخش شرکت کرده و به فرمهای پرسشنامه ارسال شده پاسخ دهند. در بخش کمی، نیز از روش نمونه‏گیری تصادفی طبقه‏ای متناسب با حجم استفاده گردید. برای تعیین حجم نمونه در بخش کمی پژوهش، پس از انجام مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از اعضای هیات علمی و دانشجویان، بر اساس جدول تعیین حجم نمونه تصادفی کرجسی و مورگان، تعداد 320 نفر اعضای هیات علمی و تعداد 377 نفر دانشجو، جهت نمونه تعیین گردید. توان آماری 89/0 نیز کفایت حجم نمونه را تایید نموده است. پرسشنامههای بازپاسخ استاندارد و بستهپاسخ محقق ساخته، ابزارهای این پژوهش بودهاند. روایی سازه پرسشنامه محقق ساخته از طریق تحلیل عاملی تاییدی مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن از روش آلفای کرانباخ 81/0 برای کل پرسشنامه تعیین شده است. به منظور تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه بازپاسخ، از روش مقولهبندی و برای تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه بستهپاسخ محققساخته، از روشهای آماری توصیفی و همچنین استنباطی مانند آزمونهای کالموگروف-اسمیرنف، t تک متغیره، t زوجی، و تحلیل واریانس استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی نظرات اعضای هیات علمی و دانشجویان نشان داد که آنان گویه‏های مربوط به الزام‏های بین‏المللی سازی برنامه‏های درسی در وضعیت موجود آموزش عالی کشور را پایین‏تر از حد متوسط ارزیابی کرده‏اند. از نظر آنان محتوای دروس و رشته‏های علمی در وضعیت موجود با تحولات جهان دانش، همگام نبوده و گروههای آموزشی نیز به منظور بین‏المللی سازی برنامه‏های درسی اختیارات لازم را ندارند. یافته‏های پژوهش نشان داد که آموزش و ارتقای مهارت‏های زبانی، برقراری ارتباطات علمی و فرهنگی با دانشگاههای معتبر خارجی و دادن اختیارات لازم به گروه‏های آموزشی در مورد مبادله استاد و دانشجو با سایر دانشگاه‏ها، لازمه ارتقا و بهبود وضعیت موجود برای رسیدن به وضع مطلوب در راستای بین‏المللی‏شدن برنامه‏های درسی است. از نظر اعضای هیات علمی و دانشجویان شرکت کننده در پژوهش، بین‏المللی سازی برنامه‏های درسی در وضع مطلوب، موجب هماهنگی با استانداردهای آموزشی بین‏المللی، ارتقاء کیفیت آموزش، به‏روز شدن دانش تخصصی استادان و گسترش رشته‏های تحصیلی مطرح در سطح بین‏الملل می‏شود. ارزیابی نظر اعضای هیات علمی و دانشجویان نشان داد که علی‏رغم امکانات و فرصت‏های موجود در عصر جهانی‏شدن، شرایط مناسبی برای اشاعه اندیشه‏ها و یافته‏های دانش بومی در سطح جهانی از طریق نظام برنامه‏ریزی درسی و فرایندهای آموزشی موجود کشور، وجود ندارد. شرکت کنندگان در پژوهش معتقد بودند در وضعیت موجود آموزش عالی، انجام پژوهش‏های تطبیقی، مشارکتی و گروهی فراملی ضعیف بوده است و حتی جامعه علمی پژوهشی نظام آموزش عالی کشور در مراکز پژوهشی بین‏المللی مشارکت حداقلی دارند. طبق نظر شرکت کنندگان در پژوهش، راه حل رفع این نقطه ضعف، توسعه و بهبود توانایی پژوهش در دانشجویان و استادان، و افزایش فرصت‏های نظریه‏پردازی علمی در سطح داخل و خارج از کشور و گسترش ارتباطات علمی و مراودات معرفتی می‏باشد. اعضای هیات علمی و دانشجویان معتقدند نظام برنامه‏ریزی درسی و سیستم آموزش عالی کشور در وضع موجود در سطح بسیار پایینی به آماده سازی و تربیت متخصصان برای کار در موقعیت‏های بین‏المللی پرداخته است. از نظر آنان به منظور تربیت نیروی انسانی جهت کار در سطح بین‏الملل و متناسب با نیاز جامعه جهانی، همکاری‏های بین‏المللی بعنوان یک اصل در نظام آموزش عالی باید نهادینه شود.